Aleviliğin tarihsel sınıfsal kökenleri


🕊️ Kızılbaş İsyanından Toplumsal Vicdana — Aleviliğin Tarihsel-Sınıfsal Kökenleri

Anadolu’nun tozlu yollarında, dağ köylerinde, yoksul obalarında bir inanç doğdu: Alevilik.
Ama bu inanç sadece göğe bakan bir dua değil, toprağa dokunan bir isyandı.
Feodal beylerin sömürdüğü, merkezi iktidarın vergilerle ezdiği köylü kitlelerin yüzyıllar süren adalet arayışı, “Kızılbaş” kimliğiyle tarih sahnesine çıktı.

Osmanlı’nın genişleyen toprak düzeninde yoksullaşan Türkmen köylüsü, sadece ekonomik değil, kimliksel olarak da dışlanıyordu. Devletin resmi Sünni ideolojisi karşısında, göçebe ruhunu ve eşitlikçi değerlerini koruyan bu insanlar, yeni bir manevi yurt inşa ettiler: Emeğin, paylaşmanın, kardeşliğin dini.

Bu dini biçimlendiren şey, üretim ilişkileriydi. Toprak, herkesin ortak yaşam alanıydı; mülkiyet kutsal değil, geçiciydi. Alevilikte “rızalık” ilkesi bu yüzden doğdu. Her lokma, her pay, her söz rızayla verilmeliydi. Rızasız lokma haramdı — çünkü o, insanın emeğini çalmaktı.
Böylece Alevilik, hem manevi hem toplumsal düzlemde bir adalet ideali olarak şekillendi.

Devlet otoritesinin gözünde bu yeni inanç, “isyancı”, “sapık” olarak görüldü. Çünkü iktidar hiyerarşisini, kul anlayışını reddediyordu. Aleviler Tanrı’ya kul değil, “can” olarak yaklaşırdı. Bu özgürlük fikri, sadece teolojik bir sapma değil, politik bir tehdit olarak algılandı.
Kızılbaş köyleri yakıldı, dergahlar kapatıldı — ama bu baskı Aleviliği söndürmedi, tam tersine derinleştirdi. Çünkü her baskı, halkın bilincinde bir direniş felsefesine dönüştü.

İşte o direnişin içinde, bir ahlak felsefesi yeşerdi:
Eline, beline, diline sahip ol.
Bu, sade bir öğüt değil; insanın kendi kaderine sahip çıkma çağrısıydı.
Alevi öğretisinde insan, kendi hakikatinin sorumlusudur; ne din adamına, ne devlete, ne de sultana boyun eğer.
Bu yüzden Alevilik, halkın vicdanında doğan bir özgürlük dinidir.

Kızılbaş hareketi bastırılmış olabilir, ama onun ardında bıraktığı düşünsel miras, Anadolu’nun ruhuna işlenmiştir.
Bu miras, bir gün tekkelerde “vahdet-i vücut” olarak yankılanacak, cemlerde “Hak insandadır” sözünde ete kemiğe bürünecektir.
Ve böylece, yoksulun isyanı yavaş yavaş bir felsefeye, bir dünya görüşüne dönüşecektir.

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

derin sistemik kriz

🌍 Derin Sistemik Kriz: Gıdanın ve Geleceğin Kuşatılması İklim değişikliği, yoksulluk, eşitsizlik ve gıda spekülasyonu… Bunların her biri ayrı bir kriz gibi görünse de, aslında aynı sistemin farklı yüzleri. La Via Campesina (LVC) bu tabloyu “derin sistemik kriz” olarak tanımlıyor. Çünkü sorun sadece çevresel değil, ekonomik, toplumsal ve siyasal temelleriyle bir bütün halinde işliyor. Tohumdan Toprağa: Gıdanın Ele Geçirilmesi Bugün dünya gıda sisteminin kaderi, birkaç çok uluslu şirketin elinde. Bayer-Monsanto, Syngenta, Corteva ve BASF gibi agrokimya devleri tohumdan gübreye, tarım ilacından veri teknolojilerine kadar üretim zincirinin her halkasında kontrol kurmuş durumda. Bu şirketler, “yüksek verim” vaadiyle patentli tohumları çiftçilere dayatıyor. Ancak bu tohumlar her yıl yeniden alınmak zorunda, çünkü çiftçinin kendi ürününden tohum ayırıp yeniden ekmesine yasal engeller konuyor. Yani binlerce yıllık tarımsal bilgi, yerel üretim geleneği ve tohum özgürlüğü, patent duvarlarının a...
Devamı

kapital, ekolojik sosyalizm 7

Ekolojik Sosyalizm: Doğayla Barışın Politikası Marx, Kapital’de yalnızca sermaye-emek çelişkisini değil, insanla doğa arasındaki metabolik yarılmayı da anlatır. Kapitalist üretim, insanın doğayla kurduğu organik bağı koparır. İnsan, doğayı artık yaşamın bir parçası değil, sınırsız bir hammadde deposu olarak görür. Bu kopuşun sonucu, hem emek sömürüsü hem ekolojik yıkımdır. Bugün yaşadığımız iklim krizi, işte bu yarılmanın tarihsel doruk noktasıdır. Kapitalizmin doğa üzerindeki zaferi, aslında insanın kendi varoluşuna açtığı savaştır. Bu yüzden ekolojik sosyalizm, sadece çevre politikası değil — insanın yeniden insanlaşma projesidir. --- Doğayı savunmak, emeği savunmaktır Ekolojik sosyalizmin çıkış noktası, Marx’ın şu tespitinde yatar: > “İnsan, doğanın bir parçası olarak yaşar; onu yok ederse kendini de yok eder.” Kapitalist sistem, doğayı sömürürken aynı anda emeği de değersizleştirir. Birinde maden ocağı, diğerinde asgari ücret vardır. İkisinde de ortak olan şey, yaşamın metaya dö...
Devamı

insanlığın yol haritası giriş

## **İnsanlığın Yol Haritası – Giriş** İnsanlık, varoluşunun başından bu yana, hem doğanın bir parçası hem de ona karşı bilinç kazanan bir varlık oldu. Taşın, ateşin, sözün, inancın ve emeğin izinde ilerlerken kendi yolunu çizen; kimi zaman kuran, kimi zaman yıkan; ama her seferinde yeniden başlayan bir tür. Bu uzun yürüyüş, yalnızca hayatta kalma mücadelesi değil, **anlam arayışının** da hikâyesidir. Göbeklitepe’nin taşlarında, Karaca Höyük’ün toprağında; Sümer’in tabletlerinde, Antik Yunan’ın meydanlarında; İslam felsefesinin, Rönesans’ın, Aydınlanma’nın satırlarında hep aynı soru yankılandı: **İnsan kimdir ve nereye gidiyor?** Bu soru, tarihi dönemlere ayırsa da insanlığın yolculuğu bir bütündür. Doğanın içinden çıkarak onu anlamaya çalışan, emeğiyle dünyayı dönüştüren; ama kimi zaman da kendi kurduğu sistemlerin esiri olan bir insanlık hikâyesi… Bu yüzden bir “yol haritası”na ihtiyacımız var — geçmişin izlerini bugünün bilinciyle birleştiren, geleceğe yön verecek bir harita. Bugün ...
Devamı