kapital'in kalbi

Kapital'in Kalbi: Meta Fetişizmi Üzerine
Marx'ın Büyük Yolculuğuna Giriş
Dostum, Marx'ın Kapital'ine meta analiziyle başlamak, aslında tüm kapitalist sistemin DNA'sını incelemekle başlamak demek. Marx tesadüfen buradan başlamadı - meta, kapitalizmin en küçük hücresi gibi. Bir biyolog hücreyi nasıl mikroskop altına alırsa, Marx da metayı öyle inceliyor.
Meta: Sıradan Görünen Olağanüstü Şey
İlk bölümde Marx, elimizdeki bir gömleğin, masadaki bir ekmeğin aslında ne kadar "gizemli" olduğunu gösteriyor. Meta iki yüzlü bir yaratık: Bir yandan kullanım değeri (use-value) - yani bizi ısıtır, karnımızı doyurur. Öte yandan değişim değeri (exchange-value) - yani piyasada başka şeylerle takas edilebilir.
Burada Marx'ın dehası devreye giriyor: Peki bu farklı metalar (elmalar, kitaplar, ayakkabılar) nasıl oluyor da birbirleriyle karşılaştırılabiliyor? Ortak yanları ne?
Soyut İnsan Emeği: Her Şeyin Ölçüsü
Marx'ın cevabı net: Bu metaların hepsinin içinde insan emeği var. Ama dikkat - belirli bir emek değil (kunduracının ya da çiftçinin emeği), soyut insan emeği. Toplumsal olarak gerekli emek zamanı, metaların değerini belirleyen şey.
Bir gömlek 2 saat, bir çift ayakkabı 4 saat emek gerektiriyorsa, ayakkabı iki gömleğe eşittir. Bu kadar basit... ve bu kadar karmaşık.
Meta Fetişizmi: Kapitalizmin Büyüsü
İşte bomba burada patlıyor! Marx, metaların sanki kendi başlarına değere sahipmış gibi göründüğünü söylüyor. Bir iPhone 50.000 TL'ye satılıyor - ama bu değer telefonun içinden çıkmıyor. Bu, toplumsal ilişkilerin, insan emeğinin kristalleşmiş hali.
Meta fetişizmi dediği şey şu: İnsanlar arasındaki ilişkiler, şeyler arasındaki ilişkiler gibi görünüyor. Patron ile işçi arasındaki sömürü ilişkisi, "adil bir mübadele" gibi sunuluyor. Büyü bu!
Neden Önemli?
Çünkü Marx bize diyor ki: "Bakın, kapitalizm doğal bir sistem değil. Bu şeyler - fiyatlar, değerler, paralar - hepsi toplumsal ilişkiler. Değiştirilebilirler!"
Bir sonraki köşe yazımızda metanın nasıl paraya dönüştüğünü, yani değişim sürecini konuşalım mı? 🔥
Devam edecek...

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

derin sistemik kriz

🌍 Derin Sistemik Kriz: Gıdanın ve Geleceğin Kuşatılması İklim değişikliği, yoksulluk, eşitsizlik ve gıda spekülasyonu… Bunların her biri ayrı bir kriz gibi görünse de, aslında aynı sistemin farklı yüzleri. La Via Campesina (LVC) bu tabloyu “derin sistemik kriz” olarak tanımlıyor. Çünkü sorun sadece çevresel değil, ekonomik, toplumsal ve siyasal temelleriyle bir bütün halinde işliyor. Tohumdan Toprağa: Gıdanın Ele Geçirilmesi Bugün dünya gıda sisteminin kaderi, birkaç çok uluslu şirketin elinde. Bayer-Monsanto, Syngenta, Corteva ve BASF gibi agrokimya devleri tohumdan gübreye, tarım ilacından veri teknolojilerine kadar üretim zincirinin her halkasında kontrol kurmuş durumda. Bu şirketler, “yüksek verim” vaadiyle patentli tohumları çiftçilere dayatıyor. Ancak bu tohumlar her yıl yeniden alınmak zorunda, çünkü çiftçinin kendi ürününden tohum ayırıp yeniden ekmesine yasal engeller konuyor. Yani binlerce yıllık tarımsal bilgi, yerel üretim geleneği ve tohum özgürlüğü, patent duvarlarının a...
Devamı

kapital, ekolojik sosyalizm 7

Ekolojik Sosyalizm: Doğayla Barışın Politikası Marx, Kapital’de yalnızca sermaye-emek çelişkisini değil, insanla doğa arasındaki metabolik yarılmayı da anlatır. Kapitalist üretim, insanın doğayla kurduğu organik bağı koparır. İnsan, doğayı artık yaşamın bir parçası değil, sınırsız bir hammadde deposu olarak görür. Bu kopuşun sonucu, hem emek sömürüsü hem ekolojik yıkımdır. Bugün yaşadığımız iklim krizi, işte bu yarılmanın tarihsel doruk noktasıdır. Kapitalizmin doğa üzerindeki zaferi, aslında insanın kendi varoluşuna açtığı savaştır. Bu yüzden ekolojik sosyalizm, sadece çevre politikası değil — insanın yeniden insanlaşma projesidir. --- Doğayı savunmak, emeği savunmaktır Ekolojik sosyalizmin çıkış noktası, Marx’ın şu tespitinde yatar: > “İnsan, doğanın bir parçası olarak yaşar; onu yok ederse kendini de yok eder.” Kapitalist sistem, doğayı sömürürken aynı anda emeği de değersizleştirir. Birinde maden ocağı, diğerinde asgari ücret vardır. İkisinde de ortak olan şey, yaşamın metaya dö...
Devamı

insanlığın yol haritası giriş

## **İnsanlığın Yol Haritası – Giriş** İnsanlık, varoluşunun başından bu yana, hem doğanın bir parçası hem de ona karşı bilinç kazanan bir varlık oldu. Taşın, ateşin, sözün, inancın ve emeğin izinde ilerlerken kendi yolunu çizen; kimi zaman kuran, kimi zaman yıkan; ama her seferinde yeniden başlayan bir tür. Bu uzun yürüyüş, yalnızca hayatta kalma mücadelesi değil, **anlam arayışının** da hikâyesidir. Göbeklitepe’nin taşlarında, Karaca Höyük’ün toprağında; Sümer’in tabletlerinde, Antik Yunan’ın meydanlarında; İslam felsefesinin, Rönesans’ın, Aydınlanma’nın satırlarında hep aynı soru yankılandı: **İnsan kimdir ve nereye gidiyor?** Bu soru, tarihi dönemlere ayırsa da insanlığın yolculuğu bir bütündür. Doğanın içinden çıkarak onu anlamaya çalışan, emeğiyle dünyayı dönüştüren; ama kimi zaman da kendi kurduğu sistemlerin esiri olan bir insanlık hikâyesi… Bu yüzden bir “yol haritası”na ihtiyacımız var — geçmişin izlerini bugünün bilinciyle birleştiren, geleceğe yön verecek bir harita. Bugün ...
Devamı