meta'dan paraya, değişim süreci

Metadan Paraya: Kapitalizmin Sihirli Dönüşümü
Değişim Süreci: Metalar Nasıl Dans Eder?
Geçen hafta metanın iki yüzünü görmüştük. Şimdi asıl eğlence başlıyor: Bu metalar nasıl el değiştiriyor? Marx burada bize kapitalizmin en temel dansını öğretiyor.
Basit Değişim: M-M (Meta-Meta)
İlkel toplumları düşün. Bir çiftçi 20 kilo buğdayını alıp komşusunun 10 metre kumaşıyla takas ediyor. Basit, doğrudan, net. Marx buna "basit ya da tesadüfi değer biçimi" diyor. Burada buğday değerini kumaşta ifade ediyor.
Ama sorun şu: Her ihtiyacın için ayrı bir takas partneri bulman gerek. Zahmetli, değil mi?
Genişlemiş Değişim: M-M-M-M...
Toplum karmaşıklaştıkça, bir meta artık onlarca başka metayla değişilebilir hale geliyor. Buğdayın karşılığında kumaş, balta, çömlek, ne istersen... Marx buna "genişlemiş değer biçimi" diyor.
Ama yine bir kaos var. Herkesin cebinde değişim oranları tablosu taşıması gerekiyor neredeyse!
Paránın Doğuşu: Evrensel Eşdeğer
İşte burada toplum harika bir icat yapıyor: Bir metayı özel kılıyor, onu "evrensel eşdeğer" yapıyor. Tarihte bu altın, gümüş, deniz kabukları, tuz oldu. Sonunda altın ve gümüş kazandı.
Marx'ın ifadesiyle: "Altın doğal olarak para değildir, ama para doğal olarak altındır."
Para: Kristalleşmiş Toplumsal Güç
Bakın dostum, işin püf noktası şu: Para bir şey değil, bir ilişki! Cebinizdeki kağıt parçası neden değerli? Çünkü toplum onu kabul ediyor. Arkasında devletin gücü var, milyonlarca işlemin tarihi var.
Para üç rol oynuyor Marx'a göre:
Değer ölçüsü: Her şeyin fiyatını TL, Dolar, Euro ile ölçeriz
Dolaşım aracı: Alışverişleri kolaylaştırır (M-P-M: Meta-Para-Meta)
Hazine: Biriktirilebilir, saklanabilir
Büyük Dönüşüm: M-P-M'den P-M-P'ye
Ve işte kapitalizmin sırrı geliyor! Eski dönemde insanlar meta satıp para alıyor, sonra ihtiyaçları için başka meta alıyorlardı: M-P-M (ihtiyaç için üretim).
Ama kapitalizmde döngü tersine döndü: P-M-P' (Para-Meta-Daha Fazla Para).
Kapitalist para ile başlıyor, meta alıyor, sonra daha fazla parayla bitiyor. Başlangıçtan fazla para... Marx buna artı-değer diyor. İşte kapitalizmin özü bu!
Kritik Soru
Peki bu fazla para, bu artı-değer nereden geliyor? Eğer herkes "adil" takas yapıyorsa, sistem nasıl oluyor da sürekli büyüyor, zenginleşenler var?
Marx'ın cevabı şok edici: Bir özel meta var ki, kullanıldığında yarattığından fazla değer üretiyor. O meta nedir biliyor musun? İşgücü!
Bir sonraki köşe yazımızda emek-gücünün nasıl metalaştığını ve sömürünün matematiksel anatomisini açalım 🔥
Devam edecek...

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

derin sistemik kriz

🌍 Derin Sistemik Kriz: Gıdanın ve Geleceğin Kuşatılması İklim değişikliği, yoksulluk, eşitsizlik ve gıda spekülasyonu… Bunların her biri ayrı bir kriz gibi görünse de, aslında aynı sistemin farklı yüzleri. La Via Campesina (LVC) bu tabloyu “derin sistemik kriz” olarak tanımlıyor. Çünkü sorun sadece çevresel değil, ekonomik, toplumsal ve siyasal temelleriyle bir bütün halinde işliyor. Tohumdan Toprağa: Gıdanın Ele Geçirilmesi Bugün dünya gıda sisteminin kaderi, birkaç çok uluslu şirketin elinde. Bayer-Monsanto, Syngenta, Corteva ve BASF gibi agrokimya devleri tohumdan gübreye, tarım ilacından veri teknolojilerine kadar üretim zincirinin her halkasında kontrol kurmuş durumda. Bu şirketler, “yüksek verim” vaadiyle patentli tohumları çiftçilere dayatıyor. Ancak bu tohumlar her yıl yeniden alınmak zorunda, çünkü çiftçinin kendi ürününden tohum ayırıp yeniden ekmesine yasal engeller konuyor. Yani binlerce yıllık tarımsal bilgi, yerel üretim geleneği ve tohum özgürlüğü, patent duvarlarının a...
Devamı

kapital, ekolojik sosyalizm 7

Ekolojik Sosyalizm: Doğayla Barışın Politikası Marx, Kapital’de yalnızca sermaye-emek çelişkisini değil, insanla doğa arasındaki metabolik yarılmayı da anlatır. Kapitalist üretim, insanın doğayla kurduğu organik bağı koparır. İnsan, doğayı artık yaşamın bir parçası değil, sınırsız bir hammadde deposu olarak görür. Bu kopuşun sonucu, hem emek sömürüsü hem ekolojik yıkımdır. Bugün yaşadığımız iklim krizi, işte bu yarılmanın tarihsel doruk noktasıdır. Kapitalizmin doğa üzerindeki zaferi, aslında insanın kendi varoluşuna açtığı savaştır. Bu yüzden ekolojik sosyalizm, sadece çevre politikası değil — insanın yeniden insanlaşma projesidir. --- Doğayı savunmak, emeği savunmaktır Ekolojik sosyalizmin çıkış noktası, Marx’ın şu tespitinde yatar: > “İnsan, doğanın bir parçası olarak yaşar; onu yok ederse kendini de yok eder.” Kapitalist sistem, doğayı sömürürken aynı anda emeği de değersizleştirir. Birinde maden ocağı, diğerinde asgari ücret vardır. İkisinde de ortak olan şey, yaşamın metaya dö...
Devamı

insanlığın yol haritası giriş

## **İnsanlığın Yol Haritası – Giriş** İnsanlık, varoluşunun başından bu yana, hem doğanın bir parçası hem de ona karşı bilinç kazanan bir varlık oldu. Taşın, ateşin, sözün, inancın ve emeğin izinde ilerlerken kendi yolunu çizen; kimi zaman kuran, kimi zaman yıkan; ama her seferinde yeniden başlayan bir tür. Bu uzun yürüyüş, yalnızca hayatta kalma mücadelesi değil, **anlam arayışının** da hikâyesidir. Göbeklitepe’nin taşlarında, Karaca Höyük’ün toprağında; Sümer’in tabletlerinde, Antik Yunan’ın meydanlarında; İslam felsefesinin, Rönesans’ın, Aydınlanma’nın satırlarında hep aynı soru yankılandı: **İnsan kimdir ve nereye gidiyor?** Bu soru, tarihi dönemlere ayırsa da insanlığın yolculuğu bir bütündür. Doğanın içinden çıkarak onu anlamaya çalışan, emeğiyle dünyayı dönüştüren; ama kimi zaman da kendi kurduğu sistemlerin esiri olan bir insanlık hikâyesi… Bu yüzden bir “yol haritası”na ihtiyacımız var — geçmişin izlerini bugünün bilinciyle birleştiren, geleceğe yön verecek bir harita. Bugün ...
Devamı